De zwerm van 1.000 bedrijventerreinen zijn alle bedrijventerreinen die in beweging zijn richting een groen, gezond en klimaatbestendig bedrijventerrein. Onderdeel van de zwerm zijn onder andere living labs en ambassadeursterreinen. In 4 living labs worden nieuwe producten, diensten en oplossingen onderzocht en getoetst. Ook worden (nieuwe) kennisvragen opgehaald. Op de 10 ambassadeursterreinen worden best practices uit de living labs breder toegepast, om te komen tot inspirerende voorbeeldlocaties. De kennis en ervaringen die we opdoen op deze 14 voorbeeldlocaties worden breed beschikbaar gesteld voor alle bedrijventerreinen in Nederland. Op deze 14 terreinen onderzoeken tonen we aan een groen, gezond en klimaatbestendig bedrijventerrein, en dat de businesscase voor een groen, gezond en klimaatbestendig bedrijventerrein positief is.

Alle bedrijven en bedrijventerreinen kunnen meedoen met Werklandschappen van de Toekomst. Werklandschappen van de Toekomst biedt waarde voor alle betrokken op bedrijventerreinen. Van ondernemers, tot vastgoedeigenaren, van gemeenteambtenaren tot hogescholen en van hoveniers tot landschapsarchitecten. Iedereen die actief is op een bedrijventerrein kan meedoen.

Als bedrijventerrein kun je je aanmelden als living lab of ambassadeursterrein. De inschrijvingen zijn geopend.

De kennis die wordt ontwikkeld op de living labs en ambassadeursterreinen landen in de Innovatiedatabase en Toolbox toekomstbestendige bedrijventerreinen. Deze worden continue geüpdatet en zijn vrij beschikbaar voor alle bedrijventerreinen.

Wil jij bijvoorbeeld weten wat de voordelen zijn voor ondernemers, welke slimme innovaties er al bestaan waarmee je bijvoorbeeld energie bespaart én zorgt voor een koelere leefomgeving, of hoe je een groene wandelroute realiseert in een samenwerking tussen de ondernemers en de gemeente? Hierover vind je allerlei antwoorden in onze Innovatiedatabase en Toolbox.

Innovatiedatabase
In de Innovatiedatabase vind je allerlei inspirerende innovaties uit de praktijk. Dit kan bijvoorbeeld gaan over fysieke vergroening, samenwerkingsvormen of slimme financieringsmodellen.

Toolbox Toekomstbestendige Bedrijventerreinen
De Toolbox is een gereedschapskist met allerlei tips en trucs voor de vergroening van je bedrijventerrein. In de toolbox vind je een stappenplan, een overzicht van kosten baten en financiering van vergroening, en goede voorbeleden.

Nieuwsbrief
In de nieuwsbrief delen we alle nieuwtjes rondom de ontwikkelingen binnen Werklandschappen, en straks ook de lessen uit de living labs en ambassadeursterreinen. We delen de kennis die we opdoen, inclusief handige tips over hoe dit zelf toe te passen op jouw bedrijventerrein.

Meld je hier aan voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte!

Roadshow toekomstbestendige bedrijventerreinen
Samen met PVB Nederland en de regionale organisaties van VNO-NCW organiseren we een roadshow toekomstbestendige bedrijventerreinen.

We komen ook in jouw regio langs, dus houd onze LinkedIn pagina in de gaten en meld je aan voor de nieuwsbrief.

Er zijn veel verschillende manieren om de vergroening van je bedrijventerrein te financieren. Een aantal van deze manieren ligt voor de hand, zoals bijvoorbeeld een subsidie van je gemeente of provincie. Een aantal anderen beschikbare financieringsmodellen liggen minder voor de hand, zoals bijvoorbeeld crowdfunding voor de vergroening van je bedrijventerrein of een vermindering op rioolheffing.

Voordat een geschikt financieringsinstrument gekozen kan worden is het belangrijk dat eerst de doelen en partijen duidelijk zijn. Voor sommige maatregelen moeten alle partijen meedoen, bij andere maatregelen is deelname minder verplichtend. In de Toolbox vind je een pagina over het financieren van vergroening van een bedrijventerrein. Wil je even sparren over de financiering van je groenplan, of weet je niet waar te beginnen? Neem contact met ons op en een expert op het gebied van financiering neemt binnen twee weken contact met je op om je te helpen.

Vanuit Werklandschappen van de Toekomst zijn er op termijn vouchers beschikbaar voor bedrijventerreinen voor visievorming en financieringsmodellen. Houd onze LinkedIn pagina in de gaten en meld je aan voor de nieuwsbrief om er op tijd bij te zijn wanneer de vouchers beschikbaar worden gesteld in jouw regio of provincie. De vouchers worden beschikbaar gesteld door een samenwerking van publieke en private partijen, en de hoogte is in ieder geval 15.000 euro per voucher.

Werklandschappen van de Toekomst biedt steun op maat, ook als jouw provincie (nog) geen Green Deal heeft ondertekend. We hebben een groep kundige mensen beschikbaar voor alle bedrijven en bedrijventerreinen. Deze groep bestaat uit coalitiepartners van Werklandschappen van de Toekomst vanuit Heijmans, Arcadis, Stichting CLOK, Natuur- en Milieufederaties, NL Greenlabel, Rebel, IVN Natuureducatie, TAUW, Vogelbescherming Nederland en NextGreen. Zij kunnen ondersteunen als je bijvoorbeeld één van deze vragen hebt:

• Wat zijn de kosten en baten van vergroening van mijn bedrijventerrein?
• Wat zijn de voordelen voor een ondernemer?
• Hoe prioriteer ik de ambities die we hebben?
• Hoe begin ik? Kunnen jullie de huidige situatie op het bedrijventerrein in kaart brengen?

We kunnen ondersteunen in bijvoorbeeld het uitvoeren van een nulmeting van de huidige situatie op je bedrijventerrein, of het organiseren van een werksessie met ondernemers, de gemeente en andere belanghebbenden op je bedrijventerrein. Deze sessie is maatwerk, we zorgen ervoor dat deze aansluit op de behoeften.

Je kunt gratis en vrijblijvend gebruik maken van de kennis en expertise van de mensen van Werklandschappen van de Toekomst. Dit aanbod is beperkt. Neem contact met ons op.

Er zijn talrijke goede voorbeelden van vergroening van bedrijventerreinen. Je vindt ze onder andere in de Inspiratiebundel Op weg naar 1.000 Werklandschappen van de Toekomst en in de Innovatiedatabase.

Bedrijventerreinen zijn de ruggengraat van de regionale economie. Door partner te worden in het programma, dragen provincies bij aan de eigen agenda en ambities op klimaatadaptatie, biodiversiteit, energietransitie, gezondheid en (circulaire) economie. Daarmee worden zij voorloper in de transitie, ontvangen ondersteuning vanuit het programma en geven de organisatiegraad en het vestigingsklimaat een positieve impuls.

Om de samenwerking vorm te geven zijn 3 verschillende pakketopties ontwikkeld, de zogenaamde Green Deals. In de Green Deals maken we afspraken over de bedrijventerreinen waarop we aan de slag gaan (living labs en/of ambassadeursterreinen), over te ontwikkelen flankerend beleid, kennisontwikkeling en over cofinanciering. Provincies committeren zich voor de gehele programmaperiode (t/m 2032) en zeggen cofinanciering toe voor in ieder geval fase 1 (t/m 2027).

Vanuit het Nationaal Groeifonds (de belangrijkste financier van Werklandschappen van de Toekomst) is het van belang dat er bij de uitvoer en de financiering van het programma een publiek/private samenwerking ontstaat. De kosten voor de uitvoer van de Green Deals worden dan ook gedeeld door een bijdrage vanuit het programma, cofinanciering vanuit de publieke sector (provincie en/of gemeenten) en cofinanciering vanuit de private sector (bedrijventerrein(en)). Meer informatie over de pakketten.

Algemeen uitgangspunt is dat de cofinanciering van de verschillende provincies in cash voldaan wordt en overgemaakt wordt op de rekening van de Stichting Werklandschappen van de Toekomst. Zij is de partij die de subsidie ontvangt van BZK voor het Groeifonds. Aanvullend wordt er van de provincie capaciteit verwacht voor het tot stand brengen en de uitvoer van de afspraken in de Green Deal. Ook verwachten we inzet van de provincie in het generen van aanvullende co-financiering bij de private sector/bedrijventerreinen.

In het programma Werklandschappen werken we aan co-creatie, ontwerp, procesbegeleiding en fysieke ingrepen en uitvoering op bedrijventerreinen. Op de 4 Living Labs en 10 Ambassadeursterreinen die centraal staan in de eerste fase van het programma, komen onderzoek, onderwijs en innovatie bij elkaar. De ontwerp- en processtappen hiervoor komen uit het budget van het Nationaal Groeifonds (NGF). De kosten voor de fysieke ingrepen en uitvoering op de terreinen komt vanuit de provinciale bijdrage, aangevuld door cofinanciering vanuit private stakeholders. Zo wordt ook de opschaling naar andere bedrijventerreinen binnen de betreffende provincie via een voucherregeling bekostigd. De cofinanciering vanuit de provincie is dus direct van toegevoegde waarde voor de bedrijventerreinen en de provinciale economie.

In de Green Deal overeenkomsten staan overkoepelende resultaten genoemd op het niveau van de Living Labs, Ambassadeursterreinen en de opschaling naar andere bedrijventerreinen binnen de betreffende provincie. Aanvullend zullen per provincie de specifieke resultaten inzichtelijk gemaakt worden in de vorm van KPI’s.

In de aanpak en begroting van het programma gaan we in fase 1 (2023-2027) aan de slag op 4 living labs en 10 ambassadeursterreinen. In ieder van de 4 pakket A provincies liggen 1 Living Lab en 2 ambassadeursterreinen. In de pakket B provincies ligt 1 ambassadeursterrein.

De opschaling naar andere bedrijventerreinen binnen de provincies vindt op verschillende manieren plaats. Zo zal ieder ambassadeursterrein 5 andere terreinen in haar slipstream meennemen. Daarnaast worden er in iedere provincie voucherregelingen ingesteld waarmee bedrijventerreinen een eigen groenvisie kunnen ontwikkelen en zal een activeringscampagne uitgevoerd worden die ondernemers, werknemers en andere gebruikers stimuleert om hun bedrijventerrein te vergroenen.

Op dit moment hebben Zuid-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant een Green Deal (pakket A) gesloten. Met de provincies Flevoland en Drenthe werken we momenteel aan een Green Deal op basis van pakket B.

Voor de Living Labs en Ambassadeursterreinen is de essentie dat innovatie moet plaatsvinden en het doel is om verder te gaan dan de reeds bekende (fysieke) maatregelen. Bekende fysieke maatregelen zijn bijvoorbeeld groen daken, wadi, groene parkeerplaatsen en biodivers & recreatief groen. Eventuele aanpassingen zullen in de openbare ruimte of aan de buitenzijde van gebouwen plaatsvinden, niet binnen de gebouwen.

Innovatie wordt overigens breder beoogd middels onderzoek op 5 thema’s, verdeeld over de uiteindelijke 4 living Labs in Nederland waarin 1 of meerdere van de onderstaande thema’s samenkomen:

• Gezondheid: Onderzoeken in hoeverre het vergroenen van bedrijventerreinen bijdraagt aan de gezondheid en productiviteit van medewerkers en omwonenden; onderzoeken hoe werknemers actief en/of passief gebruik van het groen kunnen integreren in hun dagelijkse werkpraktijk alsmede monitoren wat dit betekent voor hun vitaliteit, gezondheid en ziekteverzuim.
• Klimaatbestendigheid: Onderzoeken in hoeverre onze aanpak ervoor kan zorgen dat werklandschappen daadwerkelijk klimaatbestendig zijn; onderzoeken waar klimaatadaptatie ingepast kan worden als meekoppelkans op de locaties.
• Biodiversiteit: Het onderzoeken in hoeverre onze aanpak ervoor kan zorgen dat werklandschappen daadwerkelijk een bijdrage leveren aan biodiversiteit en de beleving ervan.
• Energietransitie: Onderzoeken in hoeverre onze aanpak bijdraagt aan een energieneutraal bedrijventerrein.
• Wonen en recreatie: Onderzoeken in hoeverre wonen in en rondom werklandschappen mogelijk en wenselijk is en dus een meerwaarde oplevert voor bedrijven en omwonenden.

We werken met aanmeld- en selectiecriteria. De aanmeldcriteria bepalen of je jouw terrein überhaupt als ambassadeursterrein kunt aanmelden. De selectiecriteria zijn toetssteen voor de selectiecommissie, om te bepalen welke terreinen gekozen worden. De criteria voor aanmelding en selectie verschillen iets per provincie en kunnen nog uitgebreid worden. Om een bedrijventerrein aan te kunnen melden als ambassadeursterrein, moet je in ieder geval aan deze criteria voldoen:

• Er is een Green Deal A- of B-pakket met jouw provincie (tot nu toe: Zuid-Holland, Noord-Brabant, Utrecht en Gelderland)
• Je onderschrijft de missie van Werklandschappen van de Toekomst en stelt je als ambassadeur van het programma op
• Het bedrijventerrein betrekt minimaal vijf andere bedrijventerreinen bij de doorontwikkeling in leerkringen
• Er is sprake van publieke en private co-financiering (meer informatie over co-financiering)
• Het gaat om een bestaand bedrijventerrein
• Er is sprake van een goede organisatiegraad
• Hoog ambitieniveau
• Er wordt een ruimte beschikbaar gesteld waar het programma gebruik van kan maken voor het uitvoeren van de onderzoeks- en innovatieagenda

De selectiecommissie beoordeelt onder andere op:

• Organisatiegraad
• Ambitieniveau
• Mate van bijdrage aan het verdienvermogen van Nederland: de mate waarin de bedrijven en de groensector positief effect gaan ondervinden
• Voldoen aan genoemde financiering en bereidheid van de gemeente voor een Green Deal
• Urgentie van de klimaatopgave op het terrein (wateroverlast, hitteproblematiek)
• Mate van meekoppelkansen en koppeling met andere transities

In de uiteindelijke selectie worden de hoogst scorende bedrijventerreinen afgewogen in samenhang met een diversiteit aan typen bedrijventerreinen. Bij de selectie van de ambassadeursterreinen wordt daarnaast gekeken naar aansluiting op de living labs. Want innovaties die getest worden op de living labs, moeten uitgerold worden op de ambassadeursterreinen.

We werken met aanmeld- en selectiecriteria. De aanmeldcriteria bepalen of je jouw terrein überhaupt als living lab kunt aanmelden. De selectiecriteria zijn toetssteen voor de selectiecommissie, om te bepalen welke terreinen gekozen worden. De criteria voor aanmelding en selectie verschillen iets per provincie en kunnen nog uitgebreid worden. Om een bedrijventerrein aan te kunnen melden als living lab, moet je in ieder geval aan deze criteria voldoen:

• Er is een Green Deal A-pakket met jouw provincie (Zuid-Holland, Noord-Brabant, Utrecht en Gelderland)
• Je onderschrijft de missie van Werklandschappen van de Toekomst en stelt je als ambassadeur van het programma op
• Er werken minimaal 2000 medewerkers op het terrein die actief deelnemen aan gezondheidsonderzoek
• Het gaat om een bestaand bedrijventerrein
• Er is sprake van een goede organisatiegraad
• Hoog maar reëel ambitieniveau voor het zijn van koploper in innovatie van ‘groen/blauw’
• Er is sprake van publieke en private co-financiering (meer informatie over co-financiering)
• Er wordt een ruimte beschikbaar gesteld waar het programma gebruik van kan maken voor het uitvoeren van de onderzoeks- en innovatieagenda en als ontvangstlocatie voor bezoekers

De selectiecommissie beoordeelt living labs onder andere op:

• Mate van aansluiting bij de innovatie- en onderzoeksagenda (als het terrein hier onvoldoende op scoort, kan het nog wel ambassadeursterrein worden)
• Organisatiegraad
• Ambitieniveau
• Mate van bijdrage aan het verdienvermogen van Nederland: de mate waarin de bedrijven en de groensector positief effect gaan ondervinden
• Voldoen aan genoemde financiering en bereidheid van de gemeente voor een Green Deal
• Urgentie van de klimaatopgave op het terrein (wateroverlast, hitteproblematiek)
• Mate van meekoppelkansen en koppeling met andere transities

Op een bedrijventerrein wordt er gewerkt aan co-creatie, ontwerp, procesbegeleiding en fysieke ingrepen en uitvoering. De ontwerp- en processtappen vallen onder het budget van het Nationaal Groeifonds (NGF). De fysieke ingrepen en uitvoering doen we gezamenlijk en daarom wordt een bijdrage van publieke en private stakeholders verwacht. De cofinanciering wordt dus geïnvesteerd in onderzoek en innovaties die direct van toegevoegde waarde zijn voor het bedrijventerrein. 

Voor de aanmeldingsfase is het nog niet nodig om de cofinanciering te hebben geregeld, maar het is wel goed om zich bewust te zijn dat cofinanciering uiteindelijk nodig is om Living Lab of Ambassadeursterrein te worden. Wanneer het bedrijventerrein door de aanmeldingsselectie heen is ontvangen zij een selectiedocument met daarin meer informatie over wat nodig is voor de selectie.

Meer informatie over cofinanciering

Van ieder bedrijventerrein dat deelneemt verwachten we volledige committent om het programma tot een goed einde te brengen. Hiervoor verwachten we een financiële bijdrage, tijd en capaciteit om deel te nemen aan het programma en bereidheid om de communicatiekanalen te delen. Concreet betekent dit:

• Deelnemen aan onderzoek rondom gezondheid door medewerkers (living lab)
• Ambassadeursrol vervullen: het verhaal naar buiten brengen
• Beschikbaar stellen van ruimte
• Besprekingen rondom de voortgang van het onderzoeksprogramma
• Betrokkenheid bij eventuele fysieke aanpassingen op het terrein (wat en hoe is nog niet bekend)
• Financiële betrokkenheid (co-financiering)

Omdat de invalshoek per living lab en ambassadeursterrein verschilt en nog niet vastligt, is het lastig om een concrete tijdsinvestering aan deze taken te koppelen.

Eind 2024 zijn de eerste 4 Living Labs en 8 Ambassadeursterreinen gekozen. In de loop van 2025 volgt de werving en selectie van nog 2 Ambassadeursterreinen.

Een living lab is een onderzoeks- en innovatiebenadering waarbij de gebruiker centraal staat. Het is een samenwerkingsplatform waar onderzoekers, belanghebbenden van bedrijventerreinen, gebruikers en andere relevante stakeholders samenkomen. Op een living lab ontwerpen, testen en valideren deze stakeholders nieuwe producten, diensten of oplossingen. Ook halen we (nieuwe) kennisvragen op.  

Waar living labs in het teken staan van het doen van onderzoek en het testen van innovaties, zijn ambassadeursterreinen erop gericht om de best practices uit de living labs breder toe te passen. Een ambassadeursterrein is een bedrijventerrein waar zo veel mogelijk geteste innovaties worden toegepast om te komen tot een inspirerende voorbeeldlocatie voor een Werklandschap van de Toekomst. Hierin werken we samen met studenten en marktpartijen. Deze bedrijventerreinen worden dan als het ware de ambassadeurs voor het programma.  

Vanuit het programma werkt een breed team aan het toekomstbestendig maken van bedrijventerreinen in Nederland. Door deel te nemen aan dit programma als living lab of ambassadeursterrein krijg je de kennis en expertise van de volledige coalitie ter beschikking. Ook wordt jouw bedrijventerrein hiermee onderdeel van een programma met landelijke aanzien. Daarnaast is er een budget per living lab en ambassadeursterrein beschikbaar. Van bedrijventerreinen wordt echter ook cofinanciering verwacht.

Op dit moment zijn 4 Living Labs en 8 Ambassadeursterreinen geselecteerd en kun je je niet aanmelden. In de loop van 2025 gaat de aanmelding voor de laatste 2 Ambassadeursterreinen open. Je kunt je wel aanmelden als Partnerterrein van Werklandschappen van de Toekomst.

De selectiecommissie bestaat uit:

• Laurens de Lange – Transitiemakers 
• Daphne Teeling – IVN Natuureducatie 
• Freya Macke – Arcadis 
• Anneloes Bouma – Stec  
• Edwin van der Strate – TAUW 
• Steven Kamerling – NL GreenLabel
• Wim van Ginkel – Koninklijke Ginkel Groep
• Pieter Heringa – InHolland